میزان ارث زن و مرد

چرا ارث زن نصف مرد است ؟

در پاسخ به این پرسش که چرا ارث زن نصف مرد است، فلسفه و دلائل زیادی بیان گردیده است. از جمله فلسفه و علت تفاوت ارث زن و مرد، وظایف مالی مرد در قبال زن مانند پرداخت مهریه، نفقه، اجرت المثل و … عنوان شده است. در حالی که چنین تکالیفی بر عهده زنان قرار نگرفته و آنها تعهدی برای تامین هزینه های خود در زندگی مشترک ندارند.

از جمله تفاوت های حقوقی بین زن و مرد، نحوه تقسیم ارث بین آن ها می باشد. به گونه ای که در اغلب موارد، ارث مردان دو برابر زنان در نظر گرفته شده است. با وجود این که این امر، یک قاعده کلی نیست و در همه موارد، ارث زن نصف مرد نمی باشد، اما در اکثر موارد، ترکه ای که از میت به وارث مرد می رسد، بیشتر از سهم الارث زن است.

در این میان، ممکن است که برای برخی افراد سوال شود که معنی قاعده ارث زن نصف مرد است چه می باشد و چرا با وجود تاکید قرآن بر برابری زن و مرد، چنین حکمی در نظر گرفته شده است. در پاسخ به این پرسش حقوقدانان و فقها، فلسفله و دلایل زیادی را مطرح کرده اند، که می تواند به خوبی این شبهه را برطرف نماید.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، به پاسخ این پرسش بپردازیم که معنی قاعده ارث زن نصف مرد است چه می باشد. سپس در خصوص اینکه چرا ارث زن نصف مرد است صحبت خواهیم کرد و در نهایت نیز به نکات حقوقی فلسفه و علت تفاوت ارث زن و مرد پرداخته خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

 

معنی قاعده ارث زن نصف مرد است.

یکی از موضوعاتی که با فوت فرد مطرح می شود، نحوه تقسیم ارث بین ورثه است. قوانین مرتبط با ارث در ایران، مبتنی بر شرع مقدس اسلام و نص قرآن کریم نگاشته شده که بر اساس آن، در بسیاری از موارد، از قاعده ارث دو برابری مرد نسبت به زن، پیروی می نماید. به همین دلیل در این بخش از مقاله به معنی قاعده ارث زن نصف مرد است، پرداخته می شود.

منظور از قاعده ارث زن نصف مرد است، این است که اگر ترکه میت را به سه قسمت مساوی تقسیم نماییم، دو قسمت از سه قسمت به وارث مرد و یک قسمت باقی مانده به وارث زن تعلق می گیرد. به عبارت دیگر، سهم الارث مرد دو برابر زن می شود. برای مثال، اگر متوفی تنها دارای یک فرزند پسر و یک فرزند دختر به عنوان ورثه باشد، هر چه از اموال او که باقی مانده است، به سه قسمت تقسیم شده و دو سوم آن به فرزند پسر و یک سوم آن به فرزند دختر تعلق می گیرد.

توجه به این نکته ضروری است که این قاعده به طور کلی و دائمی نبوده و در همه حالات تقسیم ترکه، ارث زن نصف مرد نمی باشد، بلکه وجود یا عدم وجود وراث دیگر، در میزان سهم الارث زن موثر است. برای مثال اگر تنها اجداد مادری میت موجود باشند، بر طبق ماده 923 قانون مدنی، جد و جده مساوی ارث می برند و این طور نیست که جد به واسطه مرد بودن خود، دو برابر جده که زن است، ارث ببرد.

 

چرا ارث زن نصف ارث مرد است؟

در قسمت گذشته به معنی قاعده ارث زن نصف مرد است، پرداخته شد. در این میان ممکن است، برای برخی افراد سوال شود که چرا ارث زن نصف مرد است و یا به عبارت دیگر، مرد دو برابر زن ارث می برد. این در حالی است که در متن قرآن کریم به صراحت بیان شده که زن و مرد با هم مساوی اند.

قوانین مربوط به ارث در قانون ایران، برگرفته از آیات قرآن کریم می باشد و قانون گذار نمی تواند به خواست خود در حکم آن دخل و تصرفی نماید. در پاسخ به این پرسش که چرا ارث زن نصف مرد است، دلائل مختلفی بیان گردیده است که در قسمت زیر به شرح آن ها پرداخته شده است.

یکی از دلائل ارث دو برابری مرد نسبت به زن، موظف بودن مرد به پرداخت نفقه عنوان شده است. به عبارت دیگر، مرد متعهد است که علاوه بر هزینه و مخارج خود، نفقه و خرج خوراک، پوشاک، مسکن و… همسر و فرزندان خود را نیز تهیه نماید. این در حالی که است که چنین وظیفه ای بر عهده زنان قرار نگرفته است.

از دیگر ادله این که چرا ارث زن نصف مرد تعیین شده، این است که در دین اسلام، تکالیفی بر عهده مرد گذاشته شده که مستلزم پرداخت مال است. برای مثال ماده 463 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می دارد: «در جنایت خطای محض در صورتی که جنایت با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود، پرداخت دیه بر عهده عاقله است». منظور از عاقله بر اساس ماده 468 قانون مجازات اسلامی پدر، پسر و بستگان ذکور نسبی پدری و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث می باشند.

به طور کلی می توان بیان داشت که ارث زن به این دلیل نصف مرد تعیین شده است که میان حقوق و تکالیف آن ها تعادل و توازن برقرار شود. در عمل نیز، تعهداتی که بر عهده مردان قرار داده شده، از قبیل پرداخت مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و… باعث می شود که بخش اعظم درآمد آن ها به زنان تعلق گیرد.

 

 نکات حقوقی فلسفه و علت تفاوت ارث زن و مرد

نظام ارث و احکام شرع مقدس در زمینه تقسیم ترکه بسیار دقیق نگاشته شده است، به طوری که عدالت بین حقوق و تکالیف زن و مرد به بهترین نحو آن رعایت شود. پیش از این در رابطه با معنی قاعده ارث زن، نصف مرد است و چرایی آن صحبت شد. در این قسمت به نکات حقوقی فلسفه و علت تفاوت ارث زن و مرد پرداخته شده است.

همانطور که بیان شد، یکی از فلسفه ها و علت تفاوت بین ارث زن و مرد، مسئولیت های مالی است که مرد موظف به پرداخت آن می باشد و این تعهدات در رابطه با زنان وجود ندارد. از جمله این تعهدات می توان به پرداخت مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و … اشاره نمود. بنابر ماده 1076 قانون مدنی، هر چیزی را که مالیت داشته باشد و قابل تمییز باشد، می توان به عنوان مهر قرار داد. همچنین بر طبق ماده 1106 همین قانون نیز، در عقد دائم پرداخت نفقه زن به عهده شوهر او می باشد.

این امر در حالی است که زن از پرداخت هر گونه نفقه معاف است و حتی نسبت به تامین مخارج خود از قبیل خوراک، پوشاک و مسکن هیچ گونه مسئولیتی متوجه وی نمی باشد. از دیگر فلسفه ها و علت تفاوت بین ارث زن و مرد، مسئولیت های مالی ویژه ای است که به عهده مرد قرار داده شده است که از جمله آن می توان به امر جهاد و پرداخت دیه توسط عاقله اشاره نمود.

بنابراین با توجه به آنچه بیان شد، اگر چه در بسیاری از موارد، ارث مرد دو برابر زن تعیین شده است، اما این یک قاعده کلی نیست و گاهی سهم الارث زنان برابر مردان در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر، دریافت سهم بیشتر در ارث، تکالیف بیشتری را نیز بر عهده مردان قرار داده است که در عمل، همان هزینه صرف زنان می گردد.