حضانت تا پایان هفت سالگی
بر اساس قانون مدنی ، حضانت فرزند تا پایان هفت سالگی، به عهده مادر قرار گرفته است. پس از هفت سالگی، حضانت فرزندان تا سن بلوغ به عهده پدر است که در مورد دختران ( نه سال تمام قمری ) و برای پسران ( پانزده سال تمام قمری ) است . ولی اگر بعد از 7 سالگی میان پدر و مادر اختلافی به وجود آید ، دادگاه طبق مصلحت طفل تعیین می کند حضانت با کدام یک از والدین باشد .
طبیعی است که کودکان در سال های ابتدایی تولد خود ، قادر نیستند به صورت مستقل نیازهای خود را بر طرف کنند و از آن جهت که پدر و مادر در قبال فرزندان خود مسئول هستند ، موظفند که از آنها نگهداری و مراقبت نموده تا به سنی برسند و خود قادر به انجام کارهایشان باشند . این تکلیف را در حقوق تحت عنوان حضانت می شناسند و به طور خلاصه ، می توان آن را مجموعه اقداماتی نامید که در راستای مراقبت و نگهداری از کودکانی که به سن بلوغ نرسیده اند انجام می گیرد .
بر اساس قانون مدنی ، حضانت کودکان هم حق والدین است و هم نوعی تکلیف ؛ یعنی اینکه به صورت مشترک موظف به نگهداری و تامین نیازهای فرزندان خود هستند ؛ اما گاهی شرایطی پیش می آید که یکی از والدین یا هر دوی آنها نمی توانند از فرزندانشان مراقبت کنند . اینجاست که باید دید بر اساس قانون کدام یک از آنها حق و تکلیف نگهداری یا حضانت طفل را بر عهده خواهند داشت .
در قانون مدنی ، رسیدن به سن هفت سالگی در دختران و پسران، ملاکی است که مشخص می کند قبل و بعد از این سن، حضانت با کدامیک از والدین است . بنابراین به کرات این سوال مطرح شده است که حضانت تا پایان 7 سالگی به عهده کیست و پس از پایان هفت سالگی حضانت با چه کسی خواهد بود ؟
برای پاسخ دادن به این سوال، بهتر آن است که حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی و حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار بدهیم ؛ هر چند که حضانت فرزند تا پایان 7 سالگی دختر و پسر با مادر است . پس از آن نیز به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که حضانت فرزند پس از پایان هفت سالگی به عهده چه کسی قرار خواهد گرفت .
حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی
ارتباط عاطفی و صمیمانه بسیار قوی که میان مادر با فرزندانش وجود دارد ، بر هیچ شخصی پوشیده نیست ؛ به نحوی که جدا کردن مادر از فرزندش به ویژه در سال های نخستین تولد ، مادر را با مشکلات عاطفی و روانی فراوانی مواجه می سازد . همچنین ، کودک در سال های ابتدایی حیات خود نیازهای فیزیولوژیک فراوانی در رابطه با مادر دارد و تغذیه وی نیز توسط مادر فراهم می شود .
علاوه بر این ها ، معمولا مردان ساعات زیادی را در طول روز به انجام امور خارج از منزل می پردازند . لذا مجموعه ای از عوامل مذکور سبب شده است که قانون گذار در قانون مدنی حضانت فرزند را در سال های ابتدایی تولد او بر عهده مادر قرار بدهد .
آنچه که در این قسمت قصد داریم بررسی کنیم ، این است که حضانت فرزند دختر تا رسیدن به سن 7 سالگی به عهده چه کسی است ؟ بر اساس ماده 1169 قانون مدنی ، حضانت فرزندان دختر تا پایان هفت سالگی بر عهده مادر قرار گرفته است و مادر حق دارد از دختر خود نگهداری کند . البته حضانت مادر تا پایان هفت سالگی دختر ، سبب نمی شود که پدر از حق ملاقات با فرزند خود محروم بشود . بلکه ملاقات با فرزند نیز همچون حضانت، حق والدین است و نمی توان بدون دلیل، والدین را از این حق مهم و حیاتی محروم کرد .
نکته مهمی که در مورد حضانت فرزندان وجود دارد آن است که گاهی مادری که حضانت فرزند دختر تا هفت سالگی را بر عهده دارد ، نمی خواهد و یا نمی تواند از فرزند خود مراقبت کند . در چنین شرایطی ، از آن جهت که پدر نیز حق و تکلیف حضانت فرزند را بر عهده دارد ، می توان کودک را برای حضانت به وی سپرد .
همچنین گفتنی است که حضانت فرزند دختر در صورت ازدواج مجدد مادر، از وی سلب خواهد شد و اگر پدر بخواهد می تواند در صورت ازدواج مجدد مادر ، حضانت فرزند دختر را حتی قبل از پایان هفت سالگی از وی بگیرد ؛ مگر اینکه در صورت ازدواج مجدد مادر ، باز هم وی صلاحیت بیشتری نسبت به پدر برای حضانت فرزند دختر داشته باشد .
حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی
در قسمت قبل به این مسئله پرداختیم که حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی به عهده چه کسی است و همانطور که ملاحظه شد، اصولا حق حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی با مادر است. اما این موضوع، در گذشته در رابطه با فرزندان پسر متفاوت بود .
به این دلیل که در قانون مدنی سابق، حضانت فرزندان پسر صرفا تا پایان دو سالگی بر عهده مادر قرار گرفته بود و ماده 1169 مقرر می داشت که برای نگهداری یا حضانت فرزندان، مادر تا دو سال از تاریخ ولادت فرزند اولویت دارد . پس از پایان این دو سال ، حضانت به عهده پدر قرار خواهد گرفت ؛ مگر در مورد فرزندان دختر که حضانت دختران تا پایان هفت سالگی شان با مادر خواهد بود. بنابراین، بر اساس قانون مدنی سابق، حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی بر عهده مادر بود و حضانت فرزند پسر تنها تا پایان دو سالگی با مادر بود .
این حکم که سبب می شد فرزندان پسر در سال های اول زندگی خود از مادرشان جدا بشوند؛ در حالی که حقیقتا چه کسی بهتر از مادر قادر به رفع نیازهای فرزند خردسال خود می باشد؟ همین مطلب در زمان اصلاح قانون مدنی مد نظر قرار گرفت و در اصلاحیه آن، حضانت فرزندان پسر، این بار تا پایان هفت سالگی ، ( همچون فرزندان دختر ) به عهده مادر قرار گرفت .
بنابراین ، به موجب ماده 1169 اصلاح شده قانون مدنی، برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن، حضانت با پدر است. همانگونه که ملاحظه می شود ، در حال حاضر، حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی با مادر است و پدر حضانت را بر عهده ندارد؛ مگر اینکه دلیل موجهی برای سلب حضانت از مادر به دادگاه ارائه دهد. البته پدر علاوه بر این که مکلف به تامین هزینه ها و نفقه فرزندان خود می باشد ، حق دارد با آنها ملاقات کند .
ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر فرزند پسر و یا فرزند دختر، یکی از والدین خود را از دست داده باشد ، حضانت بر عهده دیگری قرار خواهد گرفت . به عنوان مثال، حضانت فرزند دختر و پسری که مادرشان فوت شده است، بر عهده پدرشان قرار خواهد گرفت . همچنین حضانت در صورت فوت پدر ، به عهده مادر است و هیچ شخص دیگری حتی پدر بزرگ نمی تواند حضانت را از مادر بگیرد .
البته ممکن است فرزندی هر دوی والدین خود را از دست داده باشد و در سنین حضانت، هم از نعمت پدر و هم مادر محروم باشد. در چنین شرایطی نیز قانونگذار تلاش کرده است که نزدیک ترین خویشاوند طفل را برای حضانت وی تعیین کند و آن شخص ، جد پدری یا پدر بزرگ کودک است که حق و تکلیف حضانت کودک را دارد .
حضانت فرزند پس از پایان هفت سالگی
همانگونه که در قسمت های قبل بررسی شد ، حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی و همینطور حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی به عهده مادر است ؛ مگر در شرایط استثنایی مثل ناتوانی ، ازدواج مجدد و یا عدم وجود صلاحیت کافی در مادر که منجر به سلب حضانت از وی می شود . اما سوالی که ممکن است مطرح شود این است که حضانت فرزند پس از پایان هفت سالگی به عهده چه کسی قرار خواهد گرفت؟ پاسخ به این سوال نیز در قانون مدنی ذکر گردیده است .
بر اساس ماده 1169 قانون مدنی ، حضانت فرزند دختر و پسر تا سن هفت سالگی با مادر است و از آن پس ، با پدر است. بنابراین، بر اساس این ماده، پس از اینکه فرزند به پایان هفت سالگی رسید، حضانت وی بر عهده پدر قرار می گیرد و پدر تا انتهای دوران بلوغ ، همچنان حضانت را بر عهده خواهد داشت. لازم به ذکر است که سن قانونی بلوغ در دختران پایان نه سالگی آنها ( به ماه قمری ) و در مورد پسران ، تا پایان پانزده سالگی آنها ( به ماه قمری ) می باشد .
لذا بعد از اتمام 7 سالگی ، دختر تا پایان نه سالگی تحت حضانت پدر است و حضانت پسر نیز تا پایان پانزده سالگی اش بر عهده پدر می باشد . البته بر اساس ماده 1169، در صورتی که بعد از 7 سالگی فرزند در خصوص حضانت وی بین پدر و مادر اختلاف رخ بدهد، دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیم گیری کرده و به تشخیص خود، حضانت را به پدر یا مادر واگذار می کند که کاملا در این مرحله، صلاح طفل در نظر گرفته می شود .
گفتنی است که پس از اینکه فرزند دختر و پسر به سن بلوغ برسند، دیگر خودشان می توانند تصمیم بگیرند که می خواهند با کدام یک از والدین شان زندگی کنند و نمی توان آنها را مجبور کرد که با پدر و یا مادر زندگی کنند و قانون نیز در این مورد، به خواست فرزند بالغ شده احترام می گذارد.
آخرین دیدگاه‌ها