وکیل کیست و چند نوع وکیل داریم ؟
احتمالا بارها عبارات وکیل اداری، وکیل کاری، وکیل دادگستری، وکیل پایه یک، وکیل مرکز مشاوران، وکیل قضایی، وکیل معاضدتی، وکیل تسخیری و غیره را شنیده‌اید. شغل وکالت نیز مثل سایر صنف‌ها دارای دسته‌بندی‌ها و درجاتی است که در ادامه آنها را برای شما مشخص می‌کنیم.
وکیل قضایی و وکیل اداری
عبارت وکیل دادگستری (قضایی) و وکیل اداری (کاری) را همه ما زیاد شنیده‌ایم ، اما آیا این دو نوع وکالت با هم تفاوتی دارند؟
وکیل دادگستری یا قضایی به وکیلی گفته می‌شود که پروانه وکالت داشته و به همین علت حق وکالت از اشخاص را در دادگاه‌ها و سایر مراجع قضایی دارد. برای اینکه شخصی بتواند وکیل دادگستری شود، باید در رشته حقوق تحصیل کرده و پس آن با قبولی در آزمون وکالت، از کانون وکلای دادگستری یا مرکز امور وکلا و کارشناسان قوه قضائیه، پروانه وکالت دادگستری دریافت کند. توجه داشته باشید که فقط اشخاص دارای تحصیلات حقوقی که دارای پروانه وکالت باشند، می‌توانند از جانب اشخاص حقیقی به عنوان وکیل در دادگاه‌ا شرکت کرده و از حقوق آنها دفاع کنند و اشخاص حقوق‌دانِ فاقد پروانه وکالت، جز در موارد استثنائی، حق چنین کاری را نخواهند داشت و در صورت مداخله در چنین اموری، بر اساس قانون وکالت مورد مجازات قرار خواهند گرفت.
در مقابل، وکیل اداری به هر شخصی گفته می‌شود که به موجب یک قرارداد وکالت اداری (که ممکن است دست نویس باشد یا در دفاتر اسناد رسمی امضا شده باشد) وکیل کاری شخصی شده است تا در ادارات مختلف، کارهای اداری شخص دیگری را انجام دهد. توجه داشته باشید که اولا، وکیل اداری می‌تواند هر شخصی، با سواد یا بیسواد، با هر نوع تحصیلات و هر سابقه‌ای باشد و هیچ مجوز یا ویژگی خاصی در وکیل اداری مورد نیاز نیست؛ دوما، وکیل اداری صرفا حق مراجعه به ادارات را دارد و به هیچ وجه حق وکالت در مراجع قضایی، ارائه مشاوره حقوقی، مداخله در کارهای قضایی و دفاع از موکل در دادگاه را ندارد و همانطور که گفته شد، در صورت مداخله در این امور وفق قانون وکالت مورد مجازات قرار خواهد گرفت.
وکیل پایه یک، وکیل پایه 2، کارآموز وکالت، عضو کانون وکلا، عضو مرکز وکلای قوه قضائیه و وکیل رسمی دادگستری
ممکن است این سوالات برای شما هم پیش آمده باشد: چه تفاوتی بین وکیل پایه یک و پایه دو است؟ شغل وکالت چند درجه و پایه دارد؟ آیا وکلای پایه یک بهتر هستند یا پایه دو؟ کارآموز وکالت چه کسی است؟ آیا کارآموز وکالت می‌تواند وکالت کند؟ عضو کانون وکلای دادگستری یا عضو مرکز وکلای قوه قضائیه به چه معنی است؟ وکیل رسمی دادگستری چه تفاوتی با وکلای دیگر دارد.
اگر تا بحال به تابلوها، کارت ویزیت ها یا لیست وکلای دادگستری نگاهی انداخته باشید احتمالا با عناوینی که در بالا به آن اشاره کردیم روبرو شده اید. ما در ادامه ، شما را با تمام این عناوین آشنا خواهیم کرد:
وکیل پایه یک دادگستری
وکلای پایه یک دادگستری بهترین و مجرب‌ترین نوع وکلا از حیث تجربه و سلسله مراتب در بین انواع وکلا هستند. وکیل پایه یک دادگستری برای اینکه بتواند به این درجه در حرفه خود برسد باید:
1- حداقل دارای مدرک لیسانس در رشته حقوق باشد.
2- در آزمون دشوار و طاقت فرسای «وکالت» شرکت کرده و از بین ده‌ها هزار نفر پذیرفته شده باشد.
3- صلاحیت عمومی، اخلاقی و مذهبی او بر اساس استعلامات مختلف تایید شده باشد.
4- دوره دشوار کارآموزی وکالت و تکالیف مختلف آن را که حدود دو سال است سپری کرده باشد.
5- دوره وکالت پایه دو دادگستری را تمام نموده باشد. (فقط وکلای ماده 187)
6- آزمون‌های متعدد تشریحی و مصاحبه‌های علمی (موسوم به اختبار) را با موفقیت پشت سر گذرانده باشد. افرادی که بتوانند این مراحل را با موفقیت پشت سر بگذارند، در نهایت درجه «وکیل پایه یک دادگستری» را دریافت می‌نمایند. وکلای پایه یک می‌توانند در تمامی محاکم حقوقی و کیفری، در تمام دادگاه‌ها و در تمام مراحل مختلف رسیدگی قضایی شرکت کرده و هیچ محدودیتی برای پذیرش وکالت افراد یا شرکت‌ها ندارند.
وکیل پایه 2 دادگستری
برخلاف آنچه در مورد وکیل پایه یک دادگستری گفته شد، وکلای پایه دو دارای اختیارات محدودتری هستند. وکیل پایه دو صرفا حق شرکت در محاکم کیفری را دارد که به جرم‌های تعزیری مستوجب حبس کمتر از ۱۰ سال و شلاق و جزای نقدی و اقدامات تامینی رسیدگی می‌کنند. همچنین، اختیارات وکیل پایه دو در محاکم حقوقی نیز محدودتر است. وکیل پایه دو صرفا می‌تواند در محاکم حقوقی با خواسته کمتر از ۵۰۰ میلیون ریال و یا در پرونده‌هایی با خواسته غیر مالی (به استثنای دعاوی مربوط به اختلاف در اصل نکاح، اصل طلاق، اثبات و نفی نسب) پرونده قبول نموده و وکالت انجام دهد.
نکته مهم اینست که صرفا وکلای مرکز امور مشاوران و وکلای قوه قضائیه پس از گذراندن دوره کارآموزی و پیش از رسیدن به درجه وکالت پایه یک دادگستری، پروانه وکالت پایه دو را دریافت می‌کنند و وکلای کانون وکلای دادگستری، مستقیما پس از طی دوره کارآموزی، وکیل پایه یک شناخته می‌شوند.
کارآموز وکالت دادگستری
اگرچه تمام افرادی که در آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلا و مشاوران حقوقی قوه قضائیه (ماده 187) ملزم هستند تا دوره کارآموزی وکالت را بگذرانند، اما دوره کارآموزی وکالت برای پذیرفته شدگان کانون وکلای دادگستری با دوره کارآموزی برای پذیرفته شدگان در آزمون وکلا و مشاوران قوه قضائیه متفاوت است. جدای از تکالیف و طول دوره متفاوتی که این دو نوع کارآموزان دارند، نکته مهم اینست که برخلاف کارآموزان مرکز امور وکلا و مشاوران حقوقی قوه قضائیه که در طی دوره کارآموزی شش ماهه خود حق وکالت در هیچ پرونده‌ای را ندارند، کارآموزانی که از کانون وکلای دادگستری پروانه کارآموزی دریافت می‌کنند می‌توانند در تمام پرونده‌های قضایی، با استثنای کلیه پرونده هایی که آرای صادره در آنها قابل تجدیدنظر در دیوان عالی کشور و یا قابل فرجام است و کلیه پرونده هایی که خواسته آنها بیش از مبلغ پانصد میلیون ریال تقویم شده باشد (در صورتی که کارآموز مشترکاً با وکیل سرپرست قبول وکالت کند ، مبلغ مذکور تا دو میلیارد ریال مجاز خواهد بود) وکالت نمایند. کارآموزان وکالتی که از کانون وکلای دادگستری پروانه دریافت می‌کنند، پس از طی کردن حدود دو سال دوره کارآموزی و تهیه گزارش‌های متعدد از پرونده‌های حقوقی و کیفری موجود در محاکم قضایی و پذیرفته شدن در آزمون‌های متعدد کتبی و شفاهی پایان دوره (اختبار) می‌توانند پروانه وکالت پایه یک دریافت کنند. در مقابل، کارآموزان وکالتی که در آزمون مرکز وکلا و مشاوران حقوقی قوه قضائیه (ماده 187) پذیرفته شده‌اند، پس از طی کردن شش ماه دوره کارآموزی علمی و عملی، پروانه وکالت پایه دو دریافت خواهند کرد.
عضو کانون وکلا، عضو مرکز وکلای قوه قضائیه، مشاور حقوقی، وکیل رسمی دادگستری، وکیل دعاوی
واقعیت اینست که متاسفانه برخی از کارآموزان وکالت یا وکلای پایه دو به خاطر اینکه ممکن است موکلین با شنیدن عناوین «کارآموز» یا «پایه دو» نتوانند به آنها اعتماد نموده و پرونده‌های خود را به آنها برای وکالت نسپارند، از الفاظی چون عضو کانون وکلا، عضو مرکز وکلای قوه قضائیه، مشاور حقوقی، وکیل رسمی دادگستری، وکیل دعاوی و غیره استفاده می‌کنند تا این مسئله را پوشش داده و بتوانند راحت‌تر جذب پرونده نمایند. خوب است بدانیم بر اساس مقررات موجود، کارآموزان وکالت مکلف هستند تا کارآموز بودن خود را صراحتا به موکل اعلام کنند و استفاده از عناوین بالا یا مشابه آنها که باعث سردرگم شدن موکل یا سپردن پرونده به آنها بدون اطلاع از درجه وکیل شود، تخلف محسوب شده و ممکن است باعث مجازت‌های انتظامی شخص خاطی شود.